โกโธ มจฺฉริยาทีหิ มจฺฉริยอวิกฺเขปอุปหาสาทีหิ อาลมฺพณาทีหิ วิภาเวหิ จ เหตุภูเตหิ ตาสมทาทีหิ ตาสมทอุคฺคตสมฺภมาทีหิ พฺยภิจารีภาเวหิ จ นยนารุณตาทีหิ เนตฺตรตฺตสุภงฺคโอฏฺฐปีฬนาทีหิ อนุภาเวหิ จ กรณภูเตหิ โปเส สติ รุทฺโท นาม รโส ภเวติฯ มจฺฉริยํ อาทิ เยสนฺติ จ, ตาโส จ มโท เจติ จ, เต อาทิ เยสมิติ จ, นยนานิ จ ตานิ อรุณานิ จาติ จ, เตสํ ภาโวติ จ, สา อาทิ เยสมิติ จ วากฺยํฯ

รุทฺทรสสฺส อุทาหรณเมวํ ทฏฺฐพฺพํ –

ยกฺเขน โภ อธิคโตสิ มนุสฺสภกฺเข,

นา’สฺสสฺส วาล’มวลมฺพ ปุรํ อเวกฺข;

เวรมฺภวาตมุขจุณฺณิตสพฺพคตฺโต,

มจฺโจ กถํ ปุนปิ ปสฺสติ ชีวโลกนฺติฯ

โภ มนุสฺสภกฺเขน ยกฺเขน อธิคโตสิ คหิโต อสิ, อสฺสสฺส วาลมวลมฺพ วาลธิํ คเหตฺวา อิทาเนว ปุรํ อเวกฺข ตุยฺหํ นครํ โอโลเกหิ, ตเถว หิ เวรมฺภวาตมุขจุณฺณิตสพฺพคตฺโต เวรมฺภวาตสฺส อภิมุขิจุณฺณิตสกลสรีโร มจฺโจ มนุสฺโส ชีวโลกํ สตฺตโลกํ ปุนปิ กถํ ปสฺสตีติฯ อิห มจฺฉริยาทิวิภาวา จ โกธาทิสงฺขาโต ฐายีภาโว จ วากฺยสามตฺถิยา ทีปิตา โหนฺติ, อปรทฺเธน ตาสมทอุคฺคตาทิพฺยภิจารีภาวา วิภาวิตา โหนฺติฯ สมุทาเยน นยนารุณตาทโย อนุภาวา สูจิตา โหนฺติฯ

วีรฐายีภาว

[363]

ปตาปวิกฺกมาทีหุ-สฺสาโห วิโรติ สญฺญิโต;

รณทานทยาโยคา, วีโร’ยํ ติวิโธ ภเว;

เตวา’นุภาวา ธิติม-ตฺยาทโย พฺยภิจาริโนฯ

[363] ‘‘ปตาปิ’’จฺจาทิฯ

ปตาโป สตฺตุสนฺตาปการี เตโช, วิกฺกโม ปรมณฺฑลกฺกมนฺตํ, เต อาทโย เยสํ พลาวิกฺเขปาทีนํ ปฏิปุคฺคลคตานํ วิภาวานํ, เตหิ ชาโต อุสฺสาโห รสตฺตมาปนฺโน วีโร รโสติ สญฺญิโต, อยํ วีโร รณทานทยาโยคา ติวิโธ ภเว ยุทฺธวีโร ทานวีโร ทยาวีโรติ, เต ยุทฺธกรณาทโย เอว ตตฺถ อนุภาวา ภวนฺติฯ ธิติมติอุคฺคตาทโย พฺยภิจาริโน ภวนฺตีติฯ

[363] อิทานิ วีรรสเภทํ, โปสนกฺกมญฺจ ทสฺเสติ ‘‘ปตาป’’อิจฺจาทินาฯ ปตาปวิกฺกมาทีหิ อญฺญราชูนํ ทณฺฑชเตชสงฺขตปตาโป, เตสเมว ปรมณฺฑลกฺกมนสงฺขาตวิกฺกโม ผลเภโท เจติอาทีหิ อุปฺปนฺโน อุสฺสาโห วีโรติ วีรรโสติ สญฺญิโต กวีหิ ญาโต, อยํ วีรรโส รณทานทยาโยคา ยุทฺธจาคกรุณาโยเคน เหตุภูเตน ติวิโธ ภเวฯ เต เอว รณทานทยา เอว อิมา อนุภาวา นาม โหนฺติฯ ธิติมตฺยาทโย ธิติมติอุคฺคตคพฺพาทโย พฺยภิจาริโน ภาวา โหนฺตีติฯ ยุทฺธวีรทานวีรทยาวีรวเสน วีรรโส ติวิโธ โหติฯ ปตาโป จ วิกฺกโม เจติ จ, เต อาทิ เยสมิติ จ, รโณ จ ทานญฺจ ทยา เจติ จ, ตาหิ โยโคติ จ, ตโย วิธา ปการา อสฺสาติ จ, ธิติ จ มติ เจติ จ, ตา อาทิ เยสมิติ จ วากฺยํฯ

วีรรสสฺส อุทาหรณเมวํ ทฏฺฐพฺพํ –

วิญฺญาเปตฺวา กุเวรํ สุมหติ-

มปิ เจ’โกวกุมฺภณฺฑเสนํ,

อุตฺตาเสตฺวา คเหตฺวา มณิรตนวรํ

ลกฺขมาธาย ชูเต;

เชตฺวา โกรพฺยราชํ สจิวรตน-

มุทฺธจฺจ รญฺญํ สตมฺหา,

เอตฺถาเนตฺวา’ทิยิสฺสํ สุยุวติรตนํ

โก มเม’ตฺถ’ตฺถิ ภาโรติฯ

กุเวรํ เวสฺสวณมหาราชํ วิญฺญาเปตฺวา โพเธตฺวา สุมหติมปิ กุมฺภณฺฑเสนํ อติมหนฺติํ กุมฺภณฺฑเสนํ เอโกว อุตฺตาเสตฺวา ภยํ ชเนตฺวา มณิรตนวรํ คเหตฺวา ชูเต อกฺขกีฬายํ ลกฺขํ อาธาย ฐเปตฺวา โกรพฺยราชํ เชตฺวา รญฺญํ สตมฺหา ราชสมฺพนฺธินา สเตน สจิวรตนํ อมจฺจรตนํ อุทฺธจฺจ อุทฺธริตฺวา เอตฺถาเนตฺวา สุยุวติรตนํ โสภนอิตฺถิรตนํ อาทิยิสฺสํ คณฺหิสฺสามิ, เอตฺถ ยถาวุตฺเตสุ มม โก ภาโร อตฺถีติฯ เอตฺถ ‘‘โก มเมตฺถตฺถิ ภาโร’’ติ อิมินา อุสฺสาหสงฺขาโต ฐายีภาโว ปกาสิโตฯ เอตสฺส อุปฺปตฺติอุทฺทีปเนสุ การณภูตสฺส อิตฺถิรตนสฺส อาทานขฺยาตนาคราชคตปตาปวิกฺกมาทิวิภาโว จ, ตํตํรูปปฺปกาสกกวิวจนสงฺขาตานุภาโว จ ‘‘วิญฺญาเปตฺวา’’อิจฺจาทินา วากฺยสามตฺถิเยน ปฏิปาทนียา โหนฺติฯ ‘‘สุมหติมปิ กุมฺภณฺฑเสนํ เอโก’’ติ จ, ‘‘รญฺญํ สตมฺหา สจิวรตนมุทฺธจฺจา’’ติ จ อิเมหิ ธิติอุคฺคตคพฺพาทโย จ, ‘‘วิญฺญาเปตฺวา กุเวร’’นฺติ จ, ‘‘อุตฺตาเสตฺวา โกรพฺยราช’’นฺติ จ, ‘‘เอตฺถาเนตฺวา อิจฺจาทโย’’ติ จ อิเมหิ มตฺยาทโย จ พฺยภิจาริโน ภาวา วิภาวิตา โหนฺติฯ อิเมหิ วิภาวานุภาวพฺยภิจารีภาเวหิ ยุทฺธวีรรโส โปสิโตติ ทฏฺฐพฺโพฯ อิมินาเยว นเยน ทานวีราทโย วิญฺญาตพฺพาฯ

ภยฐายีภาว

[364]

วิการิสนสตฺตาทิ-

ภยุกฺกํโส ภยานโก;

เสทาทโย’นุภาเว’ตฺถ,

ตาสาที พฺยภิจาริโนฯ

[364] ‘‘วิการิ’’จฺจาทิฯ